Χαλκούνι- α (το, τα): Σκληρός πυροσωλήνας από ευτελή υλικά- σήμερα χαρτόνι, πεπιεσμένο χαρτί, γεμάτος μπαρούτι και μεταλλικά ρινίσματα. Οι χαλκουνάδες (οι κατασκευαστές και χειριστές του…) ξέρουν να το φτιάχνουν, να το ανάβουν και να το χρησιμοποιούν, με τέτοιο τρόπο, ώστε να είναι θεαματικό μεν, αλλά μάλλον ακίνδυνο- ακόμα και άν εκραγεί στα χέρια τους. Στη σημερινή ήπιά του μορφή- κατασκευή, πετάει παρόλα ταύτα φλόγα μήκους 5, 10 ή και περισσότερων μέτρων και φλεγόμενα κομματάκια μέχρι και τα 30- 50 και βάλε….
(ενδεικτικές οι φωτογραφίες)
Η διαδρομή ενός τοπικού, πανηγυρικού, φολκλόρ πια, εθίμου, προτιμά να δικαιολογηθεί στην κοινωνικά νομιμοποιημένη επίθεση κατά των Τούρκων για την προστασία της κληρονομίας των Ελλήνων. Όμως πίσω από τα αγρινιώτικα χαλκούνια και την εθνικόφρων ερμηνεία αυτού του εθίμου, κρύβεται ο ρατσισμός και συγκεκριμένα το μένος προς τους εβραίους.
Το έθιμο των χαλκουνιών, που «όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος» θα «αναβιώσει» την μ. Παρασκευή και θεαματικά πλάνα του θα ξαναγεμίσουν τα τηλεοπτικά δελτία, μαζί με τις, όπως συνήθως, αναγωγές στους ηρωικούς αγώνες των Ελλήνων κατά των Οθωμανών και όλα τα σχετικά. Κάθε έθιμο εξ’ άλλου, έχει ρίζα στις ηρωικές και συνάμα φρικαλέες στιγμές του ελληνοχριστιανισμού.
Η κυρίαρχη εκδοχή στην κοινωνική συνείδηση των απαρχών του εν λόγο εθίμου θεωρείτε η εξής: «Με τα χαλκούνια, οι Έλληνες προστάτευαν την πομπή του επιταφίου, από τους κατακτητές Τούρκους, που πλησίαζαν την πομπή». Όμως η ερμηνεία που ακούγεται και κληρονομείται στόμα με στόμα, αλλά δεν ομολογείται παραέξω, είναι η εξής: «Στην Τουρκοκρατία, τους επιτάφιους στο Αγρίνιο, ενοχλούσαν με την παρουσία τους οι Εβραίοι. Έτσι, τα παλικάρια είχαν τα χαλκούνια για να διώχνουν τους Εβραίους μακριά…». Μάλιστα, σύμφωνα με την Αιτωλοακαρνανική και Ευρυτανική Εγκυκλοπαίδεια (σελ. 224-225), οι Έλληνες ζήτησαν, να τους επιτρέψουν οι Τούρκοι να κάνουν χρήση των χαλκουνιών, προστατεύοντας έτσι την πομπή των επιταφίων και μη επιτρέποντας στους Εβραίους να πλησιάζουν. Δηλαδή, όχι μόνο δεν είχαν σκοπό να απωθήσουν τους Τούρκους, αλλά χρειαζόταν να πάρουν και την αδεία τους.
Διάχυτος αντιεβραϊσμός αποτελεί την εκλογικευμένη βάση «αναγωγής» ενός χαρούμενου και θεαματικού, πλέον εθίμου. Εθίμου που περνώντας στην μυθολογία της περιοχής κατάληξε να αποτελεί φόβο των «Αρχών» να απαγορευτεί και να ανασυσταθεί σχετικά τελευταία, ως τοπικό φολκλόρ, με το ευγενές ιδεολογικό μεγαλείο, χωρίς ρατσιστικές αναγωγές: «Αντίσταση στον τούρκο και ελληνοχριστιανική άμυνα» και όλα τα γλαφυρά. Στην ουσία, το έθιμο επαναδιατυπώθηκε με νέο πιο φιλικό περιεχόμενο και πιο προσιτή προέλευση.
Κάθε μ. Παρασκευή, αντί να είναι μια μέρα μνήμης για τους 120 εκτελεσθέντες αγωνιστές από τους ναζί και γερμανοτσολίαδες(14/04/1944), είναι μέρα πανηγυριών με αναβίωση ενός εθίμου που ερμηνεύεται με όρους ρατσιστικούς και ξενοφοβικούς. Όσο και αν θέλουν να μας πείσουν κάποια «παλικάρια» από τα πέριξ του Αγρινίου, με πλούσιο βιογραφικό στον εμφύλιο και την χούντα, ότι το τα χαλκούνια στρέφονταν κατά των τούρκων, δεν πρέπει να ξεχνάμε να διαδίδουμε πως τα χαλκούνια κατασκευάζονταν να στραφούν κατά των εβραίων για να τους απωθήσουν από την ευρύτερη περιοχή.
Αυτές είναι, συνοπτικά, οι ρίζες του εθίμου των χαλκουνιών.
παροξυσμός
Πηγές: -Αιτωλοακαρνανική και Ευρυτανική Εγκυκλοπαίδεια
-Διαδίκτυο
Αγριεμένο κρεμμύδι,
Το ότι βλέπουμε πράγματα που εσύ δεν βλέπεις ή δεν θέλεις να δεις, δεν σημαίνει ότι βλέπουμε και φαντάσματα. Και γενικά χαλαροί είμαστε…
Την θέση μας την διατυπώνουμε στο κείμενο μας (που είναι από τις σελίδες του 13ου τεύχους του έντυπου, άνοιξη 2012). Αλλά θα μπορούσαμε να πούμε και αλλά.. Π.χ. τα χαλκουνια σταμάτησαν να παίζουν ως έθιμο το 1961, όταν από σφάλμα χαλκουνά έχασε την ζωή του 20χρονο παιδί (δεν τιμωρήθηκε κανένας, το θέμα κουκουλώθηκε). Μετά απαγορεύτηκαν… Επιτραπήκαν ξανά ως έθιμο το 1968 ή 1969 (χούντα) και αυτό έχει την σημασία του (για την ιστορία, λόγω εσωτερικών προβλημάτων, είχαμε πάλι μια παύση και ξανάρχισαν μετά από κάποια χρόνια). Επίσης σημασία έχει ποιοι ρίχνουν τα χαλκουνια. Το λέμε και στο κείμενο αυτό… Έχουν όλοι τους ένα πλούσιο βιογραφικό στην χούντα και στο εμφύλιο (για το οποίο είναι περήφανοι). Άρα έχει και αυτό την σημασία του.
Δεν μας αρέσουν τα χαλκουνια, δεν μας αρέσουν οι ριζες τους, δεν μας αρέσουν και αυτοί που τα ρίχνουν, όπως και αυτοί που τα υποστηρίζουν.
Ευχαριστούμε για το χρόνο σου.
Νομίζω ότι βλέπετε φαντάσματα παντού…. χαλαρώστε.
Σύμφωνα με αυτά που λέτε, τα χαλκούνια εκτός από ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ από τους Τούρκους μαθαίνουμε ότι μία άλλη πηγή τα αναφέρει ως ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ από τους Εβραίους… καθώς αυτοί ενοχλούσαν τους επιτάφιους… ίσως κορόιδευαν ίσως έλεγαν την άποψη τους για τον Ιησού από τη πλευρά της θρησκείας τους με αποτέλεσμα να προσβάλουν τους Χριστιανούς κατά τη τέλεση ενός ιερού εθίμου τους….
Τέλος να προσθέσω ότι επι Τουρκοκρατίας οι Χριστιανοί ήταν μειονότητα σε σχέση με τους Εβραίους και τους Μουσουλμάνους οπότε εκείνη την εποχή… χρειάζονταν και παραχρειάζονταν ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ!
Τώρα γιατί όσο θεωρούνταν ότι οι Χριστιανοί χρειάζονταν ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ από τους Τούρκους ήταν όλα μέλι γάλα, ενώ τώρα που ανακαλύψατε μια άλλη πηγή που αναφέρει ότι χρειάζονταν ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ από τους Εβραίους, στραβώσατε… δεν το κατανοώ απόλυτα.
Να στε καλά
Ένα Αγριεμένο Κρεμμύδι