Κάθε σημείο ενός θεαματικού χωροχρόνου είναι ένα καταγεγραμμένο ψέμα.
Αυτό που κατακλύζει με ψέματα το κόσμο δεν είναι η οθόνη της τηλεόρασης, ούτε και οι εικόνες. Αυτά αποτελούν μόνο μερικά από τα μέσα. Τα ψέματα συντηρούνται και αναπαράγονται μέσα από μια οργανωμένη κοινωνική σχέση μεσολαβημένη από εικόνες. Μια σχέση μεσολαβημένη από ρόλους και στερεότυπα. Τα στερεότυπα είναι οι κυρίαρχες εικόνες της εκάστοτε εποχής, οι εικόνες της εκάστοτε κυριαρχίας. Στερεότυπο είναι το υπόδειγμα ενός ρόλου. Ρόλος είναι μια υποδειγματική συμπεριφορά. Η ικανότητα να κρατάς και να χειρίζεσαι τους ρόλους, καθορίζει και την ικανότητα για επιβίωση.
Κι όμως κάθε μέρα, όλη μέρα, κάτω από το βάρος του ψεύτικού κανείς δεν παραπονιέται…
Συνεπώς οι εικόνες συνεχίζουν να ρέουν…
Παρακάτω παραθέτουμε 2 σημεία ενός θεαματικού χωροχρόνου, όπως τα εντοπίσαμε μέσα από τα αντιθεαματικά μας ματοκιάλια.
Πόσοι άνθρωποι άραγε τόσα χρόνια δεν θα ένιωθαν την προκατασκευασμένη ανεπάρκειά τους μπροστά σε τέτοιο ίνδαλμα; Πόσες φορές θα σκεφτήκαν «δεν είμαι ικανός»; Και πόσες φορές θα βάδισαν τυφλά προς σε έτοιμες πορείες και εύκολες λύσεις; Ο Σεργιανόπουλος αποτελούσε ένα είδωλα (από τα πολλά) της βιτρίνας ενός μαγαζιού που κατασκευάζει, προωθεί και πουλάει πρότυπα προς μίμηση.
Οι ρόλοι, που οι παραγωγοί και οι σκηνοθέτες του έδιναν να υποδυθεί, δεν ταλαιπωρούσαν μόνο τους θεατές του. Ταλαιπωρούσε, όπως αποδείχθηκε, ακόμη και τον ίδιο. Αυτοί οι ρόλοι, αυτές οι εικόνες που τριγυρίζουν πάνω και μέσα στα κεφάλια μας, ως εντολοδόχοι του σύγχρονου τρόπου ζωής, δεν έχουν κοινωνικό ανάλογο ως σημείο αφετηρίας, δεν στηρίζονται κάπου, δεν έχουν υλική υπόσταση. Υφίστανται σχεδόν αυτόματα, μόνο για να σχηματοποιήσουν, να νοηματοδοτούν και να προσδιορίσουν ανθρώπους χωρίς ταυτότητα.
Οποία και αν είναι η βαρύτητα των ρόλων στην ισορροπία των κυριάρχων κοινωνικών τάσεων, η κύρια αποστολή τους είναι η ολοσχερή αφομοίωση των ανθρώπων στο κόσμο των αντικειμένων. Να γιατί βλέπουμε τους φακούς της διασημότητας να καραδοκούν παντού ,θέλοντας να κυριεύσουν κοινότυπες υπάρξεις. Έτσι ένας καριερίστας δίχως ζωή γίνεται σύμβολο επιτυχίας, μια υποταγμένη νοικοκυρά γίνεται Κυρία της οικογενειακής εστίας και ένας γέρος με μούσι ξαφνικά μετατρέπεται σε ιερό σύμβολο του παρελθόντος.
Αυτός είναι ο κόμβος του ζητήματος: στην θολούρα και την αφασία του καπιταλισμού ανατέλλουν τα προκάτ φωτεινά πρότυπα ως μαγικές εικόνες και υπνωτισμένος ο υπήκοος τις ακολουθάει μέσα από τους δρόμους που έχουν ασφαλτοστρώσει οι θεσμοί.
Τελικά, ο ίδιος ο ηθοποιός, ο ίδιος ο ερμηνευτής αυτής της εικόνας καταπλακώθηκε από το βάρος του ρόλο του. Η εικόνα που πρόβαλε ήταν προφανώς ξένη και για τον ίδιο. Τον πίεζε σαν μια τεράστια τανάλια μιας και ο ίδιος τρόπος ζωής του απείχε απείρως από το ιδανικό πρότυπο αρρενωπού που διέδιδε. Ήταν αυτή ίσως που έσπρωξε το σώμα του ηθοποιού να πέσει 21 φορές στη λεπίδα του μαχαιριού…
Η συνέχεια όμως ήταν εξίσου τρομαχτική: εξαθλιωμένες, τοξικοεξαρτημένες, εκπορνευμένες, αλλοτριωμένες κοινωνικές συμπεριφορές να εισέρχονται στο μνημονικό και συνειδησιακό ορίζοντα όλων ως μια ακόμα πληροφορία.
Ο τρομαγμένος υπήκοος περιλουσμένος από τις εναλλαγές χρωμάτων μιας γιγάντιας εικόνας.
Σημείωση: Δολοφόνος του ηθοποιού ήταν ο οικονομικός μετανάστης που η άθλια οικονομική του κατάσταση τον υποχρέωσε να προδώσει το τελευταίο οχυρό αξιοπρέπειας: το ίδιο του το σώμα. Οι εκμεταλλευτές της ανέχειας των αδύναμων στοιχείων του κοινωνικού ιστού πρέπει επιτέλους να κατανοήσουν τον κίνδυνο τον οποίο διατρέχουν όταν με ψίχουλα υποχρεώνουν ανθρώπους να δολοφονούν την αξιοπρέπεια τους. Οι ενήλικοι εν ανέχεια εκπορνευόμενοι έχουν τη δύναμη να ανταποδώσουν, έστω και ασύμμετρα, την εφαρμογή των ορέξεων των εφήμερων αφεντικών τους. Υπάρχει όμως και η άλλη μεγάλη ομάδα που καθημερινά υποφέρει από εξ’ ίσου άθλιους εκμεταλλευτές: τα παιδιά, τα οποία δεν μπορούν να ανταποδώσουν και ως έρμαια αναπτύσσονται.
2. Η νεράιδα
Στο έργο «Ρούσαλκα» του Ντβόρακ, μια νεράιδα ερωτεύεται παράφορα ένα πρίγκιπα. Έρωτας χωρίς ανταπόκριση, που θα την οδηγήσει στο θάνατο. Η γαλλίδα σκηνοθέτιδα, που παρουσίασε το έργο στη Λυρική Σκηνή σε συμπαραγωγή με την όπερα της Νίκαιας, έβγαλε την νεράιδα από το έργο και έβαλε το πρίγκιπα να φιλάει το είδωλο του, ίσως για να συμβολίσει τον εγωισμό, τον ναρκισσισμό ή μια οποιαδήποτε σκοτεινή πλευρά του ήρωα. Το τι ήθελε όμως να δείξει δε μας απασχόλησε και τόσο.
Μία μέρα πριν την επίσημη πρεμιέρα της παράστασης ο εκπρόσωπος της ορχήστρας της Λυρικής μίλησε και έκρινε ότι το φιλί είναι «μη ομαλό». Μάλιστα, μεταξύ άλλων, είπε πως «το έργο έχει ακραίες σκηνές» αναφορικά πάλι για το φιλί μεταξύ των δυο αντρών. Όταν ανέβηκε το έργο, η θιγμένη και προφανώς ανδροπρεπής ορχήστρα έβγαλε φυλλάδιο καταγγέλλοντας ότι η παράσταση είναι αντίθετη με τον «εκπαιδευτικό χαρακτήρα» της Λυρικής Σκηνής. Τελικά οι θεατές γιούχαραν το έργο. (Και αν η διακοπή μιας παράστασης μέσω μια ς αυθόρμητης συμμετοχής μας ενθουσιάζει, ο συγκεκριμένος λόγος μας δημιουργεί αισθήματα επιθετικής αποστροφής.)
Η λογική παραμένει εντυπωσιακά η ίδια: βαθιά συντηρητική, αναχρονιστική και τελικά απροκάλυπτα ρατσιστική. Καθώς και τα επιχειρήματά τους για να δικαιολογήσουν την άνευ προηγουμένου επιθετικότητά τους: Οι ομοφυλόφιλοι (και οι εβραίοι) είναι η κρυφή ελίτ που ελέγχει τον κόσμο.
Η ομοφοβία, όπου υπάρχει, είναι παντού η ίδια. Είτε εκδηλώνεται από έναν κουλτουριάρη στη Λυρική, είτε από ένα χωριάτη στο Αγρίνιο, είναι πάντα επικίνδυνη αφού συστρατεύεται με όλες τις συνιστώσες του θεσμικού και διάχυτου ρατσισμού.
Τελικά κομμάτια της κοινωνίας παρουσιάζονται ως ταγοί μιας ηθικής που δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από τις ζοφερές πρακτικές του Μεσαίωνα. Η «ελληνοσύνη» και η «ορθοδοξύνη» δυστυχώς δεν θα δεχθούν ποτέ να ομολογήσουν πόσο έχουν επηρεαστεί από το έθιμο του τούρκικου «φερετζέ», μία παραλλαγμένη εκδοχή του αρχαιοπρεπούς «τα εν οίκω μη εν δήμω» ή αλλιώς την καταδικασμένη αέναη επικράτηση του φαίνεσθε απέναντι στο είναι.