Category: AΠΟ ΤΙΣ ΣΕΛΙΔΕΣ ΤΟΥ ΠΑΡΟΞΥΣΜΟΥ

 

 

[από τις σελίδες του 14ου τεύχους του εντύπου “Παροξυσμός”]

 

Αυτήν την στιγμή το «facebook» σημειώνει ρεκόρ επισκεψιμότητας με τον αριθμό των χρηστών να ξεπερνά επίσημα το ένα δισεκατομμύριο. Η αρχική ιδέα της δημιουργίας αυτού του πανίσχυρου δικτύου βασίστηκε στην δυνατότητα μετατροπής μιας διαδικτυακής σχέσης σε άμεση ή έμμεση ερωτική/σεξουαλική σχέση. Δυο άγνωστοι άνθρωποι, μεταφέρονται από τον «πραγματικό» κόσμο στο εικονικό κόσμο του διαδικτύου, γνωρίζονται εκεί με την προσδοκία να επιστρέψουν στον «πραγματικό» κόσμο και να σμίξουν … Το πρόβλημα, όμως, είναι ότι ανεξαρτήτως αποτελέσματος, η επιστροφή αυτή σπανίως συντελείται και ο χρήστης μένει εγκλωβισμένος στο αχανές χωροχρόνο του διαδικτύου, καρφωμένος στην οθόνη του υπολογιστή, νομίζοντας πως κοινωνικοποιείται, ταξιδεύει, συμμετέχει, δρα πολιτικά… Όλα αυτά συντελούνται στο σύγχρονο κοινωνικό περιβάλλον, όπου οι άνθρωποι απομονώνονται και διαφέρουν όλο και περισσότερο ο ένας απ’τον άλλον και ταυτόχρονα μετατρέπονται σε ουδέτερα ομοιογενή στοιχεία. Ο καθένας και η καθεμία έχει την δυνατότητα να διαλέξει στυλ και άποψη μέσα από μια γκάμα επιλόγων προχωρώντας παράλληλα και στην κατάλληλη κατανάλωση εμπορευμάτων. Το αποτέλεσμα είναι οι έννοιες της ύπαρξης, του νοήματος και της ταυτότητας να γίνονται αντιληπτές μόνο μέσα από τη σκοπιά του εμπορεύματος.

 

Το facebook, ως μέσο, εμπεριέχει διάφορες μορφές επικοινωνίας, διαμεσολαβημένης πάντα, μιας και ανάμεσα των χρηστών υπάρχει ως επικοινωνιακό μέσο ο υπολογιστής και οι λειτουργίες του facebook. Αν θέλαμε με δυο λέξεις να περιγράψουμε την συμπεριφορά του μέσου χρήστη του facebook, θα επιλέγαμε τις λέξεις «ναρκισσισμός» και «εγωισμός». Ο ναρκισσισμός και ο εγωισμός ανατροφοδοτούνται από διάφορες επιλογές του facebook. Παράδειγμα ο «Τοίχος» (wall) προσκαλεί τον χρήστη να γράψει τί σκέφτεται ("Τι σκέφτεστε;") και τους φίλους του να γράψουν κάτι στον χρήστη ("Γράψτε κάτι …"). Από την πλευρά του χρήστη το μήνυμα που θα γράψει είναι αυτοαναφορικό, μια έκκληση προς παρατήρηση και κοινωνική σχέση. Οι φίλοι του μπορούν να του κάνουν «like», επιβραβεύοντας τον, δημιουργώντας την ψευδαίσθηση ότι ο χρήστης αποκτά ένα ρόλο και μια σημασία στην κοινωνία. Από ένα σημείο και μετά ο χρήστης ανεβάζει μηνύματα, τραγούδια, βίντεο και φωτογραφίες τα οποία επιδιώκει να είναι τα πλέον αποδεκτά στους ψηφιακούς του φίλους. Πολλά από αυτά ίσως να μην τον εκφράζουν ή να μην έχουν ιδιαίτερη σημασία για αυτόν, αλλά προωθούνται λόγω της αποδοχής που μπορεί να έχουν σε μια μερίδα των φίλων του, φτιάχνοντας ένα προφίλ που απέχει από την πραγματικότητα του χρήστη. Έτσι, το προφίλ του facebook αποτελεί συνήθως ένα ασυνάρτητο μωσαϊκό στο οποίο ο Μπακούνιν βρίσκεται δίπλα στο Game of Throne, διάσημοι ποδοσφαιριστές δίπλα στους Ζαπατίστας, ένα ανέκδοτο να διαδέχεται τη φωτογραφία μιας δολοφονίας και ο σπάιντερ-μαν να παίρνει την θέση ενός αστέγου… Το ασυνάρτητο αυτό ψηφιακό μωσαϊκό φυσικά αντικατοπτρίζει και τη σημερινή κατάσταση κοινωνικής αφασίας και εγωπάθειας που κυριαρχεί.

 

Τελικά, ο χρήστης μετατρέπεται σε ηθοποιό επί σκηνής, ενώ οι υπόλοιποι χρήστες στο κοινό του. Ο χρήστης καθορίζει την δραστηριότητά του στο facebook σε σχέση με το τί θέλει το υποτιθέμενο κοινό του. Πλέον, ο χρήστης διακατέχεται από μια αγωνία να παίξει τον ρόλο του, να φτιάξει το προφίλ του, να προωθήσει τις ιδέες του, να πει την γνώμη του επί παντός επιστητού, να επιβάλει την αισθητική και την άποψη του, να δώσει την παράστασή του, να γίνει κάποιος. Και όλα αυτά καρφωμένος πάντα στην οθόνη του pc του ή του tablet του.

 

Εδώ, μπορούμε να πούμε, πως ο χρήστης μπορεί να μην είναι ικανοποιημένος από την ίδια την καθημερινότητά του και το facebook να λειτουργεί ως υποκατάστατο το οποίο αναστέλλει κάθε κίνηση για αλλαγή, μιας και η «άλλη» επιθυμητή καθημερινότητα εκπληρώνεται μέσα από αυτό.

 

Τελικά ο χρήστης αποξενώνεται, με το «φαίνεσθαι» να απέχει πολύ από το «είναι». Από τη μια αισθάνεται ψεύτικος -λόγω της εικόνας που προωθεί- και από την άλλη θεωρεί τον πραγματικό εαυτό σαν κάτι μικρό και ασήμαντο. Ο ναρκισσισμός και ο εγωισμός εντείνουν τον φόβο της απόρριψης και η κοινωνία και το σύνολο των κοινωνικών σχέσεων προβάλλουν εχθρικά και απειλητικά προς τον χρήστη.

 

Κάνοντας την παραπάνω μικρή αναφορά για το πως οι λειτουργίες του facebook επηρεάζουν τον ίδιο τον χρήστη, δεν μπορούμε έτσι απλά να καταλήξουμε σε μια δαιμονοποίηση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των τεχνολογιών επικοινωνίας. Ούτε πιστεύουμε πως όποιος διαβάσει αυτό το κείμενο, θα εγκαταλείψει την αγαπημένη του διαδικτυακή ασχολία. Ας συνειδητοποιήσουμε, όμως, την αποξένωση και το χάσιμο που προκαλεί αυτό το μέσο, αλλά και την εκμετάλλευση που κρύβει.  Και ένα μέσο με ένα δις χρήστες και τόσες δυνατότητες, δεν είναι δυνατόν να μην βασίζεται στην εκμετάλλευση. Όλη αυτή την παραγωγική δύναμη του facebook, σίγουρα δεν την δημιουργεί ο Zuckerberg. Εμείς, οι εργάτες και οι εργάτριες αυτού του κόσμου την δημιουργούμε. Και μάλιστα, χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε, εργαζόμαστε άμισθα καθημερινά για το facebook καθώς και για άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Συγκεκριμένα, το facebook εγκολπώνει κάθε μέρα περιεχόμενα, γνώσεις, συναισθήματα ακόμα και σχέσεις από όλους τους χρήστες. Τούτος ο πλούτος του facebook δεν παράγεται από τον Zuckerberg, αλλά από όλους τους χρήστες του. Κάθε μέρα ο Zuckerberg, πουλά αυτήν την εργασία των χρηστών -την οποία ποτέ δεν αμείβει-, μετατρέποντας την σε κέρδος για τον ίδιο. Κοντολογίς, η ψηφιακή κοινότητα του facebook παράγει πληροφορία (γούστα, καταναλωτικές συνήθειες, τάσεις αγοραστικές) που πακετάρονται με την μορφή στατιστικών στοιχείων και πωλούνται σε άλλους, όπως επίσης χρησιμοποιούνται σε διαφημίσεις και προσφορές όλων των ειδών.

 

Ένα δις και κάτι ψιλά εκατομμύρια άνθρωποι που χρησιμοποιούν αυτήν την στιγμή το facebook,  το κάνουν λόγω της ανάγκης για επικοινωνία στον πραγματικό κόσμο και για τον αντίστοιχο μετασχηματισμό του. Το πρόβλημα είναι ότι οι δυνατότητες των χρηστών εγκλωβίζονται στο ψηφιακό κόσμο και τείνουν να υποκαταστήσουν τις αδιαμεσολάβητες μορφές επικοινωνίας. Επίσης, η συντριπτική πλειοψηφία των χρηστών πιστεύει ότι του παρέχουν μια δωρεάν δυνατότητα, ενώ στην πραγματικότητα είναι αντικείμενο κοροϊδίας και εκμετάλλευσης. Συνεπώς, ας συνειδητοποιήσουμε πως το facebook μας αποξενώνει και ενσωματώνει εκμετάλλευση. Είναι ένα φαραωνικό ψηφιακό έργο που κάθε μέρα οικοδομείται από την δικιά μας αόρατη εργασία. Ας αποκτήσουμε την επίγνωση και ας δούμε πως οι αγαπημένες ψηφιακές ασχολίες, αποτελούν πηγές πλουτισμού κάποιων που εκμεταλλεύονται ανθρώπους, που πατούν επί πτωμάτων, για να αποκτούν δύναμη και να μετασχηματίζουν τον κόσμο προς όφελός τους… Πάντα υπάρχουν μηχανισμοί υποδούλωσης και εκμετάλλευσης. Ωστόσο, πάντα υπάρχουν και αυτοί και αυτές που αντιστέκονται και επιχειρούν να τους φέρουν σε κρίση.

 

Πηγές:

• Νίνος, Γ. (2013). Facebook, υποκείμενο και παγκόσμια μαζική κουλτούρα. Ταξικές Μηχανές.
• Wu Ming. (2011). Ο φετιχισμός των ψηφιακών προϊόντων και η κρυμμένη εκμετάλλευση. Ανάκληση από Rebelnet.gr. 

 

 

 

 

Η πόλη είναι κίτρινη. Μια πόλη φτιαγμένη από άμμο. Άμμος καυτή παντού. Ο αέρας πηχτός, ζεστός. Ράγες από τρένα, ξεχασμένα, που κάποτε κυλούσαν. Μέσα στις ράγες κείτονται ψόφια περιστέρια. Μια γρια που σέρνει ένα γαϊδούρι κουτσό. Η εικόνα της τρέμει από την καυτή ατμόσφαιρα. Μια γυναίκα έγκυος, πάνω σε μια βεράντα. Η κοιλιά της είναι διάφανη και φαίνεται το έμβρυο. Έχει δόντια, και παρακολουθεί τα πάντα με μάτια άγρια. Η γυναίκα κρατάει μια πετονιά και ψαρεύει. Κάτω από την βεράντα είναι ένας βούρκος, ένα έλος πρασινοκίτρινο. Από κει βγάζει ψάρια μεγάλα,   ίσα μ’αυτην, έχουν χέρια και πόδια και ουρλιάζουν με ανθρώπινη φωνή. Τα πετάει με δύναμη και σκάνε με πάταγο το ένα πάνω στο άλλο, στο μάρμαρο της βεράντας. Σπαρταράνε εκεί για ώρα, ώσπου δεν κινούνται πια. Το έμβρυο μέσα της, γελάει χαιρέκακα. Μια παιδική χαρά μουσείο. Ένα λούνα πάρκ μισοθαμμένο στην άμμο.

 

Ο κυβερνήτης της πόλης βγαίνει να μιλήσει. Ανεβαίνει σε μια εξέδρα που έγινε γι’αυτό το σκοπό. Ξανθά, θαμπά, μακριά, μαλλιά, επιβλητική φωνή, μάτια σκληρά. Στο χέρι του κρατάει ένα μαστίγιο, μακρύ, χιλιόμετρα. Με μια κίνηση του, μπορεί να πάρει το κεφάλι κάποιου, στην άλλη άκρη της πόλης. Εκθειάζει τα καλά αυτής της πόλης και φτύνει υποσχέσεις στα σκονισμένα πρόσωπα των ανθρώπων, μα κανείς δεν τολμά να φέρει αντίρρηση. Δεν τολμά να σκεφτεί καν. Διαβάζει τη σκέψη κι αλίμονο σ’ αυτόν που δεν τον συμπαθεί. Κινδυνεύουν οι πάντες από το μαστίγιο του. Ακόμα και εσύ που διαβάζεις αυτές τις γραμμές. Από στιγμή σε στιγμή μπορεί να νιώσεις το μαστίγιο στο λαιμό σου.

 

Οι άνθρωποι σκύβουν το κεφάλι και θάβουν σε βαθιές σήραγγες της ψυχής τους κάθε αντιδραστική σκέψη κι αρνητικό συναίσθημα.

 

Όταν μετά από καιρό, θελήσουν να τα βρουν, δεν θα υπάρχουν πια. Έχουν χαθεί. Μαζί κι η ψυχή τους. Όμως τους αρκεί, που το κεφάλι στέκεται ακόμα στους ωμούς τους.   

A.

 

 

 

Οι παρακάτω σκέψεις είναι από κείμενο από τις σελίδες του Παροξυσμού (φθινόπωρο 2006). Τότε η Ελλάδα ήταν στα καλύτερά της: Το Γιούρο, η Γιουροβίζιον, οι Ολυμπιακοί Αγώνες είχαν απογειώσει την ζωή των Ελλήνων και των Ελληνίδων. Τουλάχιστον έτσι πίστευαν. Φυσικά και αγνοούσαν αυτό που  επρόκειτο να έρθει. Η ματιά τους ήταν πολύ θολή για να κατανοήσουν ότι η εξαθλίωση που βίωναν οι μετανάστες και οι μετανάστριες θα ερχόταν και για αυτούς. Τελικά το ερώτημα που τίθεται στο τέλος του κειμένου έχει ξεκάθαρη απάντηση. Κερδήθηκαν και τα δυο.

 

Τετάρτη βράδυ. H πόλη έρημη από νωρίς, μιας και τα μαγαζιά είναι κλειστά, αφού η ζωή εδώ εξαρτάται από το αν τα εμπορικά καταστήματα είναι ανοιχτά ή κλειστά. Μάλλον για αυτό θέλουν και το ελεύθερο ωράριο… Καλό πάνε να κάνουν δηλαδή οι άνθρωποι. Θέλουν να δώσουν ζωή στις πόλεις αφού οι άνθρωποι ζούνε για να καταναλώνουν εμπορεύματα. Τέλος πάντων πάει αλλού το θέμα τώρα ενώ εγώ θέλω να γράψω κάτι άλλο…

 

Πριν πάω σπίτι είπα να κάνω μια βόλτα από το κέντρο της πόλης χαζεύοντας τους άδειους δρόμους και τα κλειστά μαγαζιά. Περπατούσα στη Παπαστράτου και καθώς οι σκέψεις μου μπερδεύονταν με τις ματιές που έπεφταν στις μισοσκότεινες βιτρίνες με τον trendy «εξοπλισμό» και τις «προσιτές» τιμές, το βλέμμα μου έπεσε σε ένα διαφημιστικό πλακάτ μιας βιτρίνας bsb. Και τότε ξαφνικά σταμάτησαν οι σκέψεις μου και εγώ, πλησίασα για να δω καλύτερα αυτό που διάβασα στα πεταχτά:

 

ΑΜΟΛΗΣΤΕ ΤΗ ΣΚΥΛΑ ΠΟΥ ΚΡΥΒΕΤΑΙ ΜΕΣΑ ΣΑΣ ΓΙΑ ΨΩΝΙΑ ΣΤΑ BSB ΚΑΙ ΚΕΡΔΙΣΤΕ!  

 

Για λίγα δευτερόλεπτα έμεινα. Το διάβασα το ξαναδιάβασα. Όχι δεν έκανα λάθος. Που μπορεί να φτάσει το μυαλό ενός διαφημιστή… Πως το life style ξεφτιλίζει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, πως το life style μοιράζει χειροπέδες στους ανθρώπους ξεφτιλίζοντας σχέσεις, καταστάσεις, ζωές. Αυτό που μόλις είδα σκέφτηκα ότι μπορεί να μην είναι τίποτα, να είναι κάτι απλό, σε σχέση με άλλα παρόμοια και πιο ακραία. Κι όμως αυτό πουλάει. Αυτό πουλάει και ο κόσμος αυτό αγοράζει. Το αγοράζει και γουστάρει. Έστριψα και την έκανα αμέσως από εκεί. Ξενέρωσα με όλη την life style ξεφτίλα που μας πλασάρουν όμορφα και ωραία και εμείς τη δεχόμαστε όμορφα και ωραία. Αλλά τι γκρινιάζω; Τι περίμενα να δω στις βιτρίνες; Εκτός από σκουπίδια; Περπατούσα με τα μάτια μου να αποφεύγουν τις βιτρίνες. Δεν ήθελα να δω άλλα διαφημιστικά παραληρήματα γεμίζοντας το μυαλό μου με βλακείες. Σκεφτόμουν την ατάκα που έλεγε στο τέλος… «και κερδίστε!» και έμεινα με την απορία.

 

Δηλαδή, τι θα κερδίσουν, αν αμολήσουν τη σκύλα που κρύβουν μέσα τους; Κανά φίμωτρο ή κανά λουρί;  

 

ΚΑΛΑ ΨΩΝΙΑ…….ΨΩΝΙΑ!!!

 

 

 

Οι Ρωμαίοι έτρεφαν μεγάλη αγάπη για το απάνθρωπο και αιματοβαμμένο άθλημα των μονομαχιών στις αρένες της αρχαίας Ρώμης. Εκεί πραγματοποιούνταν μονομαχίες μεταξύ ζώων και μονομάχων ή μόνο μεταξύ μονομάχων. Οι μονομάχοι ήταν αιχμάλωτοι ή σκλάβοι. Ο Σπάρτακος δεν γεννήθηκε σε καθεστώς δουλείας: ήταν ένας ελεύθερος άνθρωπος από τη Θράκη, λιποτάκτης από τον ρωμαϊκό στρατό. Πουλήθηκε ως σκλάβος και έγινε ένας αθλητής που διέπρεψε στις ρωμαϊκές αρένες. Κατάφερε όμως να συνωμοτήσει με άλλους 70-80 μονομάχους που τελικά έγιναν αρκετές χιλιάδες. Κάποιο πρωί οι ρωμαίοι είδαν τους μονομάχους να τους κοιτούν με υψωμένες τις λόγχες. Εκείνες τις μέρες οι σκλάβοι αντιμετώπισαν τις ρωμαϊκές λεγεώνες, επιστρέφοντας ένα μέρος από την βία που δέχονταν μετά από τόσα χρόνια υποδούλωσης. Οι εξεγερμένοι μονομάχοι μετά από αρκετό καιρό σφαγιάστηκαν. Κατάφεραν όμως να ζήσουν δύο χιλιετίες, ως σύμβολο των ανθρώπων που δεν σκύβουν το κεφάλι σε καμιά εξουσία και υποδούλωση.

 

 

Η Μίλντρεντ Ντίντρικσον («Μπέιμπ») γεννήθηκε το 1911 στο Τέξας και διέπρεψε σε αναρίθμητα αθλήματα. Στίβος, γκολφ, τένις, μπάσκετ, κολύμπι, μπιλιάρδο, μπόουλινγκ… Ένας δημοσιογράφος της εποχής την είχε ρωτήσει αν υπάρχει κάποιο παιχνίδι που να μην είχε παίξει. «Οι κούκλες» ήταν η απάντηση, δηλωτική του πνεύματος της. Η καθημερινότητά της Μπέιμπ ήταν μια μόνιμη σύγκρουση με τα κοινωνικά στερεότυπα περί θηλυκότητας. Μια σύγκρουση με τις έμφυλες διακρίσεις. Μια πρόταση για την γυναικεία χειραφέτηση. Το παρατσούκλι της δεν ήταν παρά ένα οξύμωρο σχήμα.

 

 

Ο Τζέιμς Όουενς γεννήθηκε το 1913 και ήταν το έβδομο από τα έντεκα αδέρφια της οικογένειάς του. Ήταν ένας μαύρος, γεννημένος στην Αλαμπάμα των ΗΠΑ και οι παππούδες του ήταν σκλάβοι. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες το 1936, κέρδισε 4 χρυσά ολυμπιακά μετάλλια στο τρέξιμο και στο άλμα εις μήκος, προκαλώντας την οργή του Χίτλερ. Έμπρακτα ακύρωσε τις φυλετικές θεωρίες του Γ' Ράιχ. Πολλοί γιόρτασαν με αυτήν την νίκη. Όταν ο Όουενς επέστρεψε στην χώρα του, δεν δέχτηκε καμία τιμητική διάκριση. Επέστρεψε στην προηγούμενη ζωή του: έμπαινε στα λεωφορεία από την πίσω πόρτα, έτρωγε σε εστιατόρια για μαύρους, χρησιμοποιούσε τουαλέτες για μαύρους, έμενε σε ξενοδοχεία για μαύρους.

 

 

Ο γίγαντας του Μποξ δεν πάλεψε λυσσαλέα μόνο μέσα στο ρινγκ. Ο Μοχάμεντ Άλι έδωσε μάχες και έξω από αυτό, μεταφέροντας τους αγώνες μέσα στην κοινωνία. Αγάπησε από μικρός το μποξ. Ο ρατσισμός και οι φυλετικές διακρίσεις στον αμερικανικό νότο που γεννήθηκε τον οδήγησαν στην πυγμαχία για να καταφέρει να επιβιώσει απέναντι στην  βία του δρόμου. Βιώνοντας τον ρατσισμό και την προκατάληψη, αρνήθηκε να πάρει μέρος στον Πόλεμο του Βιετνάμ. «Κανένας Βιετκόνγκ δεν με έχει αποκαλέσει αράπη» θα πει εμφατικά στα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης το 1967. Έτσι τον αποκάλεσαν προδότη της παρτίδας, του αφαίρεσαν τον τίτλο του παγκόσμιο πρωταθλητή. Του απαγόρευσαν να συνεχίσει το μποξ. Όσο το Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ τον έσερνε σε δίκη για την άρνηση στράτευσης, κάποιοι νέοι που τον συμπαραστέκονταν του ζήτησαν να απαγγείλει κάτι.  «Me, we». Εγώ, εμείς.

 

 

1968. Η χρονιά των εξεγέρσεων και των κινημάτων αμφισβήτησης. Στο ολυμπιακό στάδιο της Πόλης του Μεξικό στο βάθρο ανεβαίνουν ξυπόλυτοι, δυο αμερικανοί μαύροι αθλητές, ο Τομι Σμιθ και ο Τζον Κάρλος, στην πρώτη και τρίτη θέση αντίστοιχα. Κατά τη διάρκεια ανάκρουσης του εθνικού αμερικανικού ύμνου, οι δυο αθλητές σκύβουν το κεφάλι και υψώνουν τη σφιγμένη γροθιά τους, μέσα σε μαύρα γάντια. Είναι ο χαιρετισμός του επαναστατικού κινήματος των Μαύρων Πανθήρων… Καταγγέλλουν σε ολόκληρο τον κόσμο τον ρατσισμό των Η.Π.Α. Η Αμερική στιγματίζεται. Τους διώχνουν αμέσως από το ολυμπιακό χωρίο. Τους απαγορεύεται να λάβουν ξανά μέρος σε αθλητική συνάντηση. Επιστρέφοντας στην χώρα τους δεν τους δίνει κανείς δουλεία. Η γροθιά τους, όμως,  παραμένει υψωμένη.