Category: ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΓΡΙΝΙΟΥ

 

 

( Η κηδεία των Θεμιστοκλή Καρανικόλα και Βασιλικής Γεωργαντζέλη.

Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη στην συμβολή των οδών  Παπαστράτου, Μπότσαρη και Σουλίου. )

 

 

Το 1926 η κατακόρυφη άνοδος του συναλλάγματος, είχε άμεσες ευεργετικές επιπτώσεις στο καπνεμπόριο. Έτσι οι καπνεργάτες κινητοποιούνται και απαιτούν ανάλογη αύξηση στα πενιχρά τους μεροκάματα. Οι καπνέμποροι αρνούνται κατηγορηματικά και έτσι οι καπνεργάτες κήρυξαν απεργία το Σάββατο 31 Ιουλίου 1926.

 

Οι μέρες περνούσαν, οι δύο πλευρές έμεναν αμετακίνητες στις αρχικές θέσεις τους. Το Σωματείο, μετά από 8 ημέρες απεργίας χωρίς καμία πρόοδο στις διαπραγματεύσεις, βρέθηκε μπροστά σε δίλημμα: Αν συνέχιζε την απεργία, θα άρχιζε η διαρροή, αφού οι ανάγκες εκατοντάδων οικογενειών ήταν πιεστικές. Αν αποφάσιζε την μαχητική παρουσία με δυναμικές συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις, η σύγκρουση με την Χωροφυλακή θα ήταν αναπόφευκτη.

 

Αποφασίζουν το δεύτερο και ζητούν άδεια για να συγκεντρωθούν οι απεργοί την Δευτέρα, 9 Αυγούστου, στην πλατεία της Αγοράς, (Πλατεία Στράτου, σημερινή Πλατεία Ειρήνης) εκεί όπου γίνονταν όλες οι πολιτικές εκδηλώσεις. Οι αρχές αρνούνται και τους χορηγούν άδεια για την συγκέντρωσή τους στο χώρο της Αγίας Σωτήρας (το σημερινό Πάρκο), που τότε θεωρούνταν εκτός της πόλης. Πράγματι από το πρωί της Κυριακής 8 Αυγούστου, οι απεργοί άρχισαν να συγκεντρώνονται στον χώρο της Αγίας Σωτήρας, με μαύρες σημαίες πάνω στις οποίες έγραφαν: «Δικαία απαίτησις, ή 100 δράμια ψωμί ή ένα χρόνο απεργία»

 

Γύρω στις 8 το πρωί είχαν συγκεντρωθεί γύρω στους 8000 απεργούς. Οι αρχές είχαν τοποθετήσει ισχυρή δύναμη Χωροφυλακής στην «καμπή» της οδού Αγρινίου-Αμφιλοχίας, καθώς και μία δύναμη Ευζώνων, που είχε έρθει από το Μεσολόγγι. Μετά από τους λόγους που εκφωνήθηκαν, η συγκέντρωση διαλύθηκε και οι απεργοί σκορπίστηκαν άλλοι προς τον προσφυγικό συνοικισμό Αγ. Κωνσταντίνου και άλλοι προς την πόλη. Η ομάδα που κατευθύνθηκε προς την πόλη, ήρθε αντιμέτωπη με τις δυνάμεις της Χωροφυλακής. Ο ταγματάρχης Ζαμπετάκης που ήταν επικεφαλής, τους προέτρεψε να κατέβουν προς την πόλη ανά δύο άτομα. Οι απεργοί διαβεβαίωσαν τον Ζαμπετάκη ότι η συγκέντρωσή τους είχε διαλυθεί, αλλά αρνήθηκαν να χωριστούν σε ομάδες των δύο.

 

Ακολουθεί συμπλοκή και η διαταγή του ταγματάρχη να πυροβολήσουν στον αέρα ήταν η αφορμή να επιτεθούν με πέτρες μερικές εργάτριες στην δύναμη της χωροφυλακής. Οι σφαίρες που μέχρι τότε έπεφταν στον αέρα, γύρισαν προς τους απεργούς. Μία σφαίρα βρίσκει στο κεφάλι τον νεαρό, σχεδόν παιδί, Θεμιστοκλή Καρανικόλα, που, σύμφωνα με μαρτυρίες, βρέθηκε τυχαία στο χώρο του επεισοδίου. Μία άλλη σφαίρα τραυματίζει θανάσιμα την έγκυο καπνεργάτρια Βασιλική Γεωργαντζέλη, που ξεψύχησε λίγο αργότερα. Ήταν 29 ετών και είχε ήδη δύο παιδιά, τον Γεράσιμο 9 ετών και την Παρασκευή 5 ετών. Ο εργάτης Δ. Τσαμπάς τραυματίζεται σοβαρά στο μπράτσο, που ακρωτηριάστηκε. Το νέο διαδίδεται στο Αγρίνιο γρήγορα και η κηδεία της Βασιλικής Γεωργαντζέλη και του Θεμιστοκλή Καρανικόλα, γίνεται στον Άγιο Δημήτριο παίρνοντας μορφή διαδήλωσης.

 

Σημείωση 1:

Η απεργία συνεχίστηκε για σαράντα μέρες ακόμη. Το Μάιο του ΄29 ξαναγίνονται μεγάλες κινητοποιήσεις καπνεργατών με αιτήματα σχετικά με το ταμείο ασφάλισης. Το Σεπτέμβριο του ΄29 ξεκινά απεργία, ενώ τον Οκτώβριο γίνονται αιματηρά επεισόδια. Η χωροφυλακή μπαίνει στην αυλή του κτιρίου όπου βρίσκονταν η εργατική λέσχη (πλ. Σουλίου)  για να απαγορεύσει τη συνεδρίαση της διοίκησης του Σωματείου καπνεργατών. Στις συγκρούσεις που ακολούθησαν τραυματίζονται σοβαρά 2 χωροφύλακες από πυροβολισμούς (ο επικεφαλής χωροφυλακής Δημητρόπουλος) και τρεις καπνεργάτες ελαφρά. Ακολούθησαν συλλήψεις. Το σωματείο των καπνεργατών διασπάστηκε το 1930 με σχεδόν καθολική συμμετοχή.

 

Σημείωση 2:

Σύμφωνα με το βιβλίο του Γιάννη Καρύτσα «Ο σφαγιασμός των αρχειομαρξιστών της περιοχής Αγρινίου από τον ελληνικό σταλινισμό» (εκδόσεις Άρδην) στην κινητοποίηση του ’26 οι αρχειομαρξιστές βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή μαζί με άλλους εργάτες και εργάτριες. Μετά τον Αιματηρό Αύγουστο πολλοί αρχειομαρξιστές κυνηγήθηκαν από τις δυνάμεις καταστολής με συνέπεια να αναγκαστούν να καταφύγουν στην Αθήνα. 

 

Χαλκούνι- α (το, τα): Σκληρός πυροσωλήνας από ευτελή υλικά- σήμερα χαρτόνι, πεπιεσμένο χαρτί, γεμάτος μπαρούτι και μεταλλικά ρινίσματα. Οι χαλκουνάδες (οι κατασκευαστές και χειριστές του…) ξέρουν να το φτιάχνουν, να το ανάβουν και να το χρησιμοποιούν, με τέτοιο τρόπο, ώστε να είναι θεαματικό μεν, αλλά μάλλον ακίνδυνο- ακόμα και άν εκραγεί στα χέρια τους.  Στη σημερινή ήπιά του μορφή- κατασκευή, πετάει παρόλα ταύτα φλόγα μήκους 5, 10 ή και περισσότερων μέτρων και φλεγόμενα κομματάκια μέχρι και τα 30- 50 και βάλε….

(ενδεικτικές οι φωτογραφίες)

 

 

 Η διαδρομή ενός τοπικού, πανηγυρικού, φολκλόρ πια, εθίμου, προτιμά να δικαιολογηθεί στην κοινωνικά νομιμοποιημένη επίθεση κατά των Τούρκων για την προστασία της κληρονομίας των Ελλήνων. Όμως πίσω από τα αγρινιώτικα χαλκούνια και την εθνικόφρων ερμηνεία αυτού του εθίμου, κρύβεται ο ρατσισμός και συγκεκριμένα το μένος προς τους εβραίους.

 

Το έθιμο των χαλκουνιών, που «όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος» θα «αναβιώσει» την μ. Παρασκευή και θεαματικά πλάνα του θα ξαναγεμίσουν τα τηλεοπτικά δελτία, μαζί με τις, όπως συνήθως, αναγωγές στους ηρωικούς αγώνες των Ελλήνων κατά των Οθωμανών και όλα τα σχετικά. Κάθε έθιμο εξ’ άλλου, έχει ρίζα στις ηρωικές και συνάμα φρικαλέες στιγμές του ελληνοχριστιανισμού.

 

Η κυρίαρχη εκδοχή στην κοινωνική συνείδηση των απαρχών του εν λόγο εθίμου θεωρείτε η εξής: «Με τα χαλκούνια, οι Έλληνες προστάτευαν την πομπή του επιταφίου, από τους κατακτητές Τούρκους, που πλησίαζαν την πομπή». Όμως η ερμηνεία που ακούγεται και κληρονομείται στόμα με στόμα, αλλά δεν ομολογείται παραέξω, είναι η εξής: «Στην Τουρκοκρατία, τους επιτάφιους στο Αγρίνιο, ενοχλούσαν με την παρουσία τους οι Εβραίοι. Έτσι, τα παλικάρια είχαν τα χαλκούνια για να διώχνουν τους Εβραίους μακριά…». Μάλιστα, σύμφωνα με την Αιτωλοακαρνανική και Ευρυτανική Εγκυκλοπαίδεια (σελ. 224-225), οι Έλληνες ζήτησαν, να τους επιτρέψουν οι Τούρκοι να κάνουν χρήση των χαλκουνιών, προστατεύοντας έτσι την πομπή των επιταφίων και μη επιτρέποντας στους Εβραίους να πλησιάζουν. Δηλαδή, όχι μόνο δεν είχαν σκοπό να απωθήσουν τους Τούρκους, αλλά χρειαζόταν να πάρουν και την αδεία τους.

 

   

Διάχυτος αντιεβραϊσμός αποτελεί την εκλογικευμένη βάση «αναγωγής» ενός χαρούμενου και θεαματικού, πλέον εθίμου. Εθίμου που περνώντας στην μυθολογία της περιοχής κατάληξε να αποτελεί φόβο των «Αρχών» να απαγορευτεί και να ανασυσταθεί σχετικά τελευταία, ως τοπικό φολκλόρ, με το ευγενές ιδεολογικό  μεγαλείο, χωρίς ρατσιστικές αναγωγές: «Αντίσταση στον τούρκο και ελληνοχριστιανική άμυνα» και όλα τα γλαφυρά. Στην ουσία, το έθιμο επαναδιατυπώθηκε με νέο πιο φιλικό περιεχόμενο και πιο προσιτή προέλευση. 

 

Κάθε μ. Παρασκευή, αντί να είναι μια μέρα μνήμης για τους 120 εκτελεσθέντες αγωνιστές από τους ναζί και γερμανοτσολίαδες(14/04/1944), είναι μέρα πανηγυριών με αναβίωση ενός εθίμου που ερμηνεύεται με όρους ρατσιστικούς και ξενοφοβικούς. Όσο και αν θέλουν να μας πείσουν κάποια «παλικάρια» από τα πέριξ του Αγρινίου, με πλούσιο βιογραφικό στον εμφύλιο και την χούντα, ότι το τα χαλκούνια στρέφονταν κατά των τούρκων, δεν πρέπει να ξεχνάμε να διαδίδουμε πως τα χαλκούνια κατασκευάζονταν να στραφούν κατά των εβραίων για να τους απωθήσουν από την ευρύτερη περιοχή.

Αυτές είναι, συνοπτικά, οι ρίζες του εθίμου των χαλκουνιών.

παροξυσμός

 Πηγές: -Αιτωλοακαρνανική και Ευρυτανική Εγκυκλοπαίδεια

-Διαδίκτυο

Σαν σήμερα, 14 Απριλίου του 1944, εκτελέστηκαν από τους Γερμανοναζίδες και ντόπιους χαφιέδες τους 120 κομμουνιστές Αγρινίωτες μετά από σαμποτάζ γερμανικού συρμού. Από αυτούς, οι 117 κρατούμενοι εκτελέστηκαν στις φυλακές της Αγίας Τριάδας ενώ οι άλλοι τρείς απαγχονίστηκαν στην κεντρική πλατεία Μπέλου, όπου τα σώματά τους έμειναν για παραδειγματισμό κρεμασμένα σε φανοστάτες για μία μέρα.

 

Παραθέτουμε ακριβώς ανακοίνωση στρατιωτικού διοικητή των Γερμανικών μονάδων  Ηπείρου εκείνης της εποχής:

Την 9^ην Απριλίου 1944 ο εκ Μεσολογγίου προς Αγρίνιον κατευθυνόμενος σιδηροδρομικός συρμός, υπέστη βορείως της Σταμνάς επίθεσην κομμουνιστικών συμμοριών και επυρπολήθη. Γερμανοί στρατιώται και συνταξιδεύοντες Έλληνες πολίται εφονεύθησαν ή ετραυματίσθησαν, τραυματισμένοι Γερμανοί στρατιώται εφονεύθησαν ή ηπήχθησαν ανάνδρως.

Ως αντίποινα των υπούλων τούτων πράξεων, αίτινες πλήττουν αφ’ ενός τον Γερμανικόν Στρατόν και αφ’ ετέρου τους ειρηνικούς κατοίκους, ελήφθησαν και εξετελέσθησαν τα κάτωθι μέτρα:

1ον) Σήμερον 120 κομμουνισταί εκ χωρίων κατά μήκος της σιδηροδρομικής Γραμμής και εκ Παναιτωλίου, οίτινες ως διεπιστώθη, έλαβον μέρος εμμέσως ή αμέσως εις την εν λόγω πράξιν, ετυφεκίσθησαν ή απηγχονίσθησαν εν Αγρινίω.

 2ον) Εις Σταμνάν και Παναιτώλιον, ορισμένος αριθμός οικιών, εις τας οποίας είχον διαμείνει συμμορίται ή ανευρέθησαν εν αυταίς όπλα και πυρομαχικά, κατεστράφη.

 3ον) Δέκα χωρία, εξ ων προήρχοντο οι λησταί, ή τα οποία κείνται κατά μήκος της σιδηροδρομικής γραμμής, υπεχρεώθησαν εις την καταβολήν μεγάλης χρηματικής ποινής.

 

Όπως αγωνιστές εκείνης της εποχής στάθηκαν απέναντι στους Ναζί, έτσι και εμείς είναι αναγκαίο να σταθούμε απέναντι στην αναζωπύρωση της φασιστικής ρητορείας και φασιστικής δράσης στο Αγρίνιο και παντού.